Түйілу дегеніміз не?
Ішектің немесе балалар түйілуі – бұл 3-4 апталық нәрестелерде кенеттен мазасыздық, қатты айқай, жылау арқылы көрінетін іштің ауыруы. Бала аяқтарын ішіне қарай тартып, содан кейін оларды күрт түзетіп, бұралып, қолдарын жұдырыққа қысып, қызара бастайды.
Газдар немесе нәжіс шыққан соң бала бірден тынышталады. Егер мұндай ұстамалар күніне үш сағат немесе одан да көп уақытқа созылса және үш апта бойы аптасына кемінде үш күн болса, онда бұл ішектің түйілуі. Олардың арасындағы кезеңде баланың дені сау, тәбеті жақсы және қалыпты салмақ қосады. Ішектің түйілу ұстамалары әдетте күні бойы қайталанады, бұл ата-аналарды қатты қорқытады, оларды алаңдатады. Әдетте, бала үш айға толғаннан кейін түйілу өздігінен өтеді.
Нәрестелердегі түйілудің негізгі себептері
Нәрестелердегі ішек түйілуінің негізгі себептерінің бірі – дұрыс тамақтандырмау яғни, бала сүтті (немесе бейімделген қоспаны) тым тез сорып, онымен ауа жұтып, бір уақытта тым көп тамақ тұтыну, қосымша тағамдарды ерте қабылдай бастауы маңызды мәнге ие. Баланың анасы осы факторлардың әсерін азайту үшін оны тамақтандыруды үйренуі керек. Егер әйел баланы емізетін болса, онда ол өзінің тамақтану рационына назар аударуы керек – ащы, татымды, газ түзілуін күшейтетін тағамдарды (қырыққабат, пияз, шоколад, бұршақ дақылдары және т.б.) және сиыр сүтін қолдану нәрестедегі түйілу ықтималдығы мен қарқындылығын арттырады.
Ішек түйілуінің себептеріне сонымен қатар нәрестенің ішек қабырғаларында, эндокриндік және ферментативті жүйелерінде жүйке рецепторларының жасқа байланысты жетілмегендігі жатады, бұл ішектің моторикасының (қозғалғыштығының) өзгеруіне және ауырсынудың пайда болуына әкеледі. Коликтің тағы бір маңызды себебі – өзіндік ішек микрофлорасының қалыптасуының бұзылуы (дисбактериоз, ішек дисбиозы). Түйілуі бар балалардың ішектерінде ішек таяқшалары, клебсиелдер мөлшері артып, пайдалы сүт қышқылы лактобактерияларының саны азайды*. Баланың ішегінде осы микроорганизмдер мен ас қорыту ферменттерінің болмауына байланысты оның ағзасы майлар мен көмірсуларға дұрыс төтеп бере алмайды, бұл газ түзілуінің жоғарылауына әкеледі. Газ көпіршіктері ішектің қабырғаларына іштен қысым жасайды, бұл іштің ауырсынуын тудырады, бұл нәрестені айқайлатып, жылатады.
Сарапшылар ішек түйілуін ауру емес, өмірдің алғашқы апталарындағы балалар үшін шартты түрде қалыпты, физиологиялық жағдай деп санайды. Дегенмен, баланы тек педиатрға ғана емес, сонымен қатар балалар гастроэнтерологына да көрсету керек, өйткені түйілудің артында басқа да ауыр патологиялар болуы мүмкін. Қажет болса, дәрігер копрограмма, дисбактериозға нәжісті талдау, іш қуысының ультрадыбыстық зерттеуі және т.б. сияқты зерттеулерді тағайындайды.
Балаңызға түйілу кезінде қалай көмектесуге болады
Балаға ішек түйілуі кезінде көмектесу үшін, ең алдымен, оның тамақтануын қалыпқа келтіру керек. Егер емшек сүтімен емізілетін болса, анасы нәрестені емшегіне дұрыс ауыздандыруды және ауа жұтылмайтындай етіп соруын бақылауды үйренуі керек. Сондай-ақ, әйел ішекте газ түзілуін күшейтетін көмірсулар мен майларға бай тағамдарды шектейтін диетаны ұстануы керек. Бейімделген сүт қоспаларын алатын балаларға оларды құрамында май мен лактозасы аз басқалармен ауыстыру қажет болуы мүмкін.
Баланы сағат бойынша емес, сұраныс бойынша тамақтандыру жақсырақ. Ішек түйілуі кезінде тамақтанудың бір реттік көлемін азайту және тәулігіне тамақтану санын көбейту ұсынылады. Тамақтандыру аралығы үш сағаттан аспауы керек. Қажет болса, қосымша балаңызға тек су береге болады. Сондай – ақ, ата-аналар газ бұрғыш құбырын пайдалануды үйренуі керек – бұл баланың әл-ауқатын тез жақсартады.
Ананың психологиялық хал-жайы үлкен маңызға ие. Ішек түйілуі тұңғыш балаларда, көптен күткен балаларда, қарт ата-аналардың балаларында, өмір сүру деңгейі жоғары отбасыларда және ақыл-ой еңбегімен айналысатын адамдарда әлдеқайда жиі кездесетіні дәлелденді. Бұл факт ересектердің баланың денсаулығына қатысты алаңдаушылығының жоғарылауымен түсіндіріледі. Психологиялық шиеленісті жою, нәрестенің айналасында тыныштық атмосферасын құру ішек түйілуінің қарқындылығын төмендетуге көмектеседі.
Постуральды терапия балаға түйілу кезінде жақсы көмектеседі. Мысалы, нәрестені тамақтандырғаннан кейін нәрестені қолыңызда ішін төмен қаратып, 10-15 минут бойы 45 ° бұрышта ұстаған жөн. Бұл нәресте тамақтану кезінде жұтқан ауаның шығуына ықпал етеді. Түйілу ұстамасы болған кезде, балаңызды қолына алып, басын иығына орналастырып, тік ұстап, асқазанымен өзінізге басу керек. Түйілуді іштің сағат тілінің бағыты бойынша жеңіл массажымен, оған жылы жаялықпен немесе жылытқышты және тамақтанғаннан кейін 1-1,5 сағаттан кейін нәрестені ішіне жатқызып қою арқылы жеңілдетіледі.
Түйілу кезінде ең үздік әсер құрамында Lactobacillus reuteri Protectis DSM 17938 лактобактериялары бар БиоГая пробиотиктері береді. Халықаралық клиникалық зерттеулерде емшек сүтімен қоректенетін нәрестелерде Lactobacillus reuteri Protectis DSM 17938 қолдану 1 аптадан кейін түйілудің ауырлығын төмендететіні дәлелденді*. Баланың Lactobacillus reuteri DSM 17938 қабылдауға қарсы көрсетілімдерінің болмауы бұл әдісті түйілуден зардап шегетін нәрестелерде олар үшін ең пайдалы емшек сүтімен қолданылатын басқа әдістерге балама етеді.
* Майданник В.Г., Иванишин Л.М. Ерте жастағы балалардағы ішек түйілуін диагностикалау және емдеу бойынша клиникалық ұсыныстар. – К., 2013, – 16 с.
Баладағы түйілу туралы аңыздар мен фактілер
1 аңыз Түйілу тек ауру балаларда болады
Шын мәнінде, түйілу жағдайларының басым көпшілігінде жасына сәйкес өсіп, дамып келе жатқан, жақсы салмақ қосатын толығымен сау нәрестелерде пайда болады. Олардың пайда болуын немесе болмауын болжау мүмкін емес. Нәрестелердің шамамен 20-25%-да ішек түйілуі пайда болмайды. Тіпті бір отбасында бір балада ішек түйілу болуы мүмкін, ал оның ағасы немесе қарындасы болмауы мүмкін.
2 аңыз Түйілу қыздарға қарағанда ұлдарды жиі мазалайды
Олай емес, түйілудің пайда болуы немесе болмауы баланың жынысына байланысты емес.
3 аңыз Түйілудің себебі – лактаза жеткіліксіздігі
Балалар түйілуінің негізгі себебі туралы ғалымдар арасында ортақ пікір жоқ. Дегенмен, шынайы лактаза тапшылығы оларды өте сирек тудырады: 1 жағдайда 130 мың балаға. Нәрестелерде барлық ас қорыту ферменттерінің, соның ішінде лактазаның жетіспеушілігі бар, бірақ бұл жағдай уақытша. Ерте жаста жасқа байланысты лактаза тапшылығы түйілудің негізгі себебі емес, бірақ бұл олардың қарқындылығын арттыруы мүмкін.
4 аңыз Тек емізілетін нәрестелерде ішек түйілуі бар
Емшек сүтімен емізілетіндер де, жасанды емізілетіндер де түйілуден зардап шегуі мүмкін. Алайда, баланың денсаулығы үшін емшек сүтімен емізу жасанды қоспаларды қолданғаннан гөрі жақсы.
5 аңыз Түйілу 1 жасқа дейін созылуы мүмкін
Егер балада іштің ауырсыну белгілері 3-4 айда жойылмаса, мүмкіндігінше тезірек дәрігермен кеңесу керек. Балада ас қорыту жүйесінде басқа бұзылулар болуы мүмкін.
