Соңғы жылдары кішкентай балалар ацетонемиялық синдромның өткір көріністерімен ауруханаларға жиі түсе бастады. Әдетте, мұндай драмалық дамудың алдында ас қорыту бұзылыстарының белгілеріне ұқсас ауру эпизодтары болады. Оларды ата-аналары емдейді, ал бала тағы да қатты ауырып, аузынан ацетонның күшті иісі шыққан кезде – жедел жәрдемге қоңырау шалады. Әдетте, бұл патология 11-13 жасқа дейінгі балаларда кездеседі, ал үлкен жаста ол болмайды.
Балалардағы ацетон иісінің негізгі себептері қандай?
Ацетонемиялық синдромның негізгі себебі – балалардағы ас қорыту мүшелерінің, әсіресе бауыр мен ұйқы безінің жасқа байланысты жетілмегендігімен байланысты метаболикалық бұзылулар. Егер бала дұрыс тамақтанбаса, мысалы, майлы ет тағамдарын, ысталған шұжықты, кремі бар кондитерлік өнімдерді және бөгдетекті ақуыздары, бояғыштары, консерванттары бар және басқа да «ересек» тағамдармен басқа да өнеркәсіптік өнімдерді жесе, ерте ме, кеш пе бұл ацетонемиялық дағдарысқа әкелуі мүмкін. Шындығында, жас балаларда бауырдағы гликоген қорының жасына байланысты жеткіліксіздігінен көмірсулардың, ең алдымен, энергияның әмбебап көзі болып табылатын глюкозаның жетіспеушілігі байқалады. Ағзаның энергия шығынының жоғарылауы, мысалы, ауыр тағамды қорыту, стресс, физикалық белсенділік, жұқпалы ауру кезінде майлардың ыдырауының жоғарылауына әкеледі. Бұл жағдайда бауырға кетон денелерін (атап айтқанда, ацетон) түзу үшін метаболизденетін көптеген май қышқылдары түседі және олар жүйке жүйесіне улы әсер етеді.
Балалардың аузынан ацетон иісі
Баланың аузынан ацетонның тән иісі бірден пайда болмауы мүмкін, бірақ дұрыс емес жүйелі тамақтанудың салдарынан (зәрде ацетон иісі де бар) пайда болады. Ацетонемиялық синдромның жедел кезеңінде нәресте шамамен бірдей уақыт аралығында пайда болатын құсудан зардап шегеді, оның дене қызуы көтеріледі, кейде жоғары мәндерге дейін көтеріледі, ағзаның сусыздану және интоксикация белгілері (тері жабындысының бозаруы, тән сау емес қызару), іштің ауыруы, ас қорытудың бұзылуы (диарея) орын алады. Бастапқыда бала тым мазасыз, содан кейін, керісінше, солғын болады.
Бұл қаншалықты қауіпті?
Ацетонемиялық синдром баланың хал-жайын айтарлықтай бұзатындықтан қауіпті. Жиі құсудың салдары ауыр сусыздану болуы мүмкін. Мұндай жағдайларда бала ауруханаға ғана емес, қарқынды терапия (реанимация) бөліміне де түсуі мүмкін.
Балада ацетон иісі пайда болған кезде не істеу керек? Емі қаңдай?
Зат алмасу бұзылыстың белгісі ретінде баланың аузынан ацетонның иісі бірден пайда болмауы мүмкін. Бастапқыда ас қорытудың бұзылуының белгілері басым болады, сондықтан аналар оны қалыпқа келтіретін препараттарды сатып алады, мысалы, сорбенттерді. Алайда, ацетонемиялық синдромды емдеудің үздік әдісі – қатаң диета.
Балада құсу және ацетон иісі пайда болған кезде ерекше ештеңе жасаудың қажеті жоқ: бірінші күні нәресте аш болуы керек. Оған тек лимон қосылған тәтті шайды, сілтілі газдалмаған минералды суды, фруктоза ерітіндісін, кептірілген жемістердің қайнатпасын, электролиттері бар кешенді дәрілерді (БиоГая ОРС) іштіргізу керек. Балаңызға бірден көп сұйықтық ішуге жол бермеңіз – бұл құсуды тудыруы мүмкін. Оған әр 5 минут сайын 1 шай қасықтан сусындарды ауыстырып беру керек. Тәулігіне бала дене салмағының 1 кг-на кемінде 100 мл сұйықтық ішуі керек. Құсу тоқтаған кезде, нәрестеге кептірілген нанды немесе галетті піспенанды бере аласыз. Келесі күндері де көп ішу керек. Хал-жайына және тәбетке байланысты баланың диетасына көмештелген алма, судағы сұйық пюре ботқасын қосуға болады. Диетаны одан әрі кеңейтуге пассерлеусіз майсыз көкөніс сорпасы, судағы картоп езбесі, ботқа (қарақұмық, сұлы жармасынан, күріш), қайнатылған теңіз балығы, сиыр, күркетауық етінен жасалған фрикаделькалар қосылған сорпа, омлет, айран, буға пісірілген тағамдар кіреді.
Ацетонемиялық синдромда БиоГая ОРС қолдану жақсы нәтиже береді, әсіресе асқазан-ішек жолдарының аурулары бар балаларда, өйткені, бұл пробиотиктің (Lactobacillus reuteri Protectis DSM17938 сүт қышқылы бактерияларының), ағзадағы жоғалған су қорын қалпына келтіруге арналған тұздардың қосындысы. БиоГая ОРС құрамы Еуропалық педиатрлар, гастроэнтерологтар, гепатологтар және нутрициологтар қоғамының (ESPGHAN) және Еуропалық педиатрлар мен инфекционистер қоғамының (ESPID) талаптарына сәйкес келеді. Ферменттердің құрамдас бөлігі мырыштың болуы ацетонемиялық бұзылулар кезінде зат алмасудың қалпына келуін тездетеді. Сонымен қатар, L.reuteri Protectis DSM17938 пробиотигі ас қорыту ферменттерінің белсенділігін арттырады және ішектегі ашыту процестерін азайтады. БиоГая ОРС препаратының маңызды артықшылығы – ерітінді бейтарап дәмге ие, сондықтан баланың жүрек айнуы кезінде де оны жұту оңайырақ. БиоГая ОРС препараты 4 айдан бастап балаларға берілуі мүмкін.
Алдын алу
Ацетонемиялық синдромның алдын-алу, ең алдымен, тиімді тамақтану болып табылады. Балаға ет және балық сорпасында көжені, бұзау еті, жас құс еті, ет өнімдері, ысталған және маринадталған өнімдер, өзен балықтары (қайнатылған көксерке мен шортаннан басқа), қызанақ, шампиньон және басқа саңырауқұлақтарды, тоқаштарды, чипстерді, қышқыл жемістерді (шие, апельсин), йогурт, майлы сүт сүзбесін, қатты ірімшікті, қара шайды, кофе, газдалған сусындарды, қоюландырылған шырындарды беруге қатаң тыйым салынады. Егер балада бұл жағдай кем дегенде бір рет болса, тіпті жеңіл дәрежеде болса да, оны күшпен тамақ іштіруге, артық тамақтандыруға мәжбүрлеуге болмайды. Тамақтану жиі болуы керек, күніне 5-6 рет.
